San Juan ára

San Juan ára ñemomorã: kóva ha’e pe vy’a ohechaukáva ñane mba’eteete, taha’e tembi’u paraguaiete, chicharõ trensado, chicharõ hu’itĩ, mbeju aramirõ, mbeju mestizo, kavure, pajagua mascada, batiburrillo, pastel mandi’o ha hetave. Taha’e ñembosarái: toro candil, karrera vosa, yvyra sỹi, judas kái, tata ári jehasa, kambuchi jejoka, páila jeheréi, jeroky, ka’irãi, ha hetave.

Ha avei oĩ oje’éva Pruebas, San Juan ára mboyve ha hi’araitépe ojejapóva. Ko’ã mba’e ndaje ohechauka pe máva ojapóvape mba’épa ojehúta, térã máva ndivepa ikatu omenda. Kuñanguéra ojapove ko’ã pruebas, oikuaaségui máva iménata térã San Juan ombotove térãpa  omoneĩ mba’e ojeipotáva upe arýpe.

Tinta reheve: San Juan ára mboyve 23 pyharevépe oñeñohẽ tinta peteĩ kuatia morotĩ mbytete ári, oñembopepy irundy hendápe ha oñemoĩ aramboha guýpe ojehecha hağua 24 iko’ẽvo, ikatu ojehecha máva rova térã máva jahayhúva réra tai moñepyrũha, ha upéva ndive omendáta.

Gallo rehegua: ryguasume resa ojejokua, upe mboyve ojeguereko chupe karu’ỹre. Ojejapo 24 pyhareveasaje térã asajepyte jave. Kuñanguéra omendaséva oñemoĩ korápe. Henondepekuéra oñemoĩ avati, imendapyréva ojoko ryguasúpe, onohẽ hesa oñeñapytĩva ha opoi chugui. Ha okaruhágui ha’e kuña omendátava.

Anillo vaso ýpe: kuairũ ojejokua peteĩ akãraguépe ha peteĩ váso y renyhẽme oñemoinge ha ojeipapa mboy jey oñembota mokõi aravo’i aja, péicha oikuaa kuña mboy jasýpa ohasáta omenda hağua.

Tataindy ñemyendy: peteĩ tataindy oñemboja’o mbohapy hendápe, mbohapy kuña omendaséva omyendyva’erã pe 23 pyhare  jojaite hikuái. Pe máva rataindy ogueraẽva ha’e pe omendátava ha iphaitépe oguéva opytáta omenda’ỹre.

Tataindy ñemondyky: 24 asaje, 12 aravo jave, peteĩ latónape oñemyanyhẽ y rehe, ha upévape oñemondyky 24 jey, oñeha’arõ ha ojehechakuaa tai oñembojoajúvo tataindy ñemondykykue.

La cabeza de ajo: oñeñotỹ mbohapy ajo a pehẽngue, oñembohérava’erã, ko mba’e ojejapo 23-pe ha ambue San Juan árape ojehecha, oguerekóramo brote, upe arýpe omendáta ha nahániriramo opytáta omenda’ỹre.

Ykua rehegua: 24 ko’ẽme ojejovahéi mboyve omañava’erã ýre ha upépe ohecha katuete máva oikuaáva rova ha upéva ha’e imenarã.  

Kuatia aramboha guýpe: ohai kuimba’e réra oikuaáva guive23 pyhare oke mboyve ha ambue 24 San Juan árape iko’ẽvo oguenohẽ ha pe téra ohecharaẽva, upéva ndive omendáta.

Limõ rehegua: oñemoĩ 23 pyhare okẽ atukupépe mokõi limõ, peteĩva hi’ajúva ha ambue hi’akýva. Ambue árape oñenohẽ raẽva ha’e imenarã, ikatu ipyahu térã itujámava.

Matilde Galeano.

Ñe’ẽasahára.