Etnia Tova Maskoy

 TOVA MASKOY

 HEMBIASA’IMI

Héra ndojeikuaái moõguipa ou, ojeguereko niko Tova ha’eha Guaikurukuéra pehẽngue. Omombe’u táva Puerto Casado-ygua, fábrica de tanino, omba’apóva upépe siglo XX mbyte peve,  técnico-kuéra oúva’ekue Argentina-gui, ndaje ombohéra Tóva chupekuéra, ko téra ha’ekuéra oikuaa, péicha oñehenói haguére te’ỹinguérape hetãme, upépe Tóva oñemohenda  Provincia Chaco ha Formosa-pe jepiveguáramo.

Tembiasa rupive ojehecha mba’eve ndouporãiha chupekuéra, ary 1885 ojejapo peteĩ Ley de Venia de Tierras, ko léi rupive ikatu ojehepyme’ẽ yvy tuichaicha taha’e karai poguasu térã empresa privada kuérape. Ko léi oğuahẽ  ary 1889-pe Puerto Casado-pe, péicha upépe oñepyrũ omba’apo ñepyrũ fábrica de tanino, karai Carlos Casado mba’éva, upéi oñemopyenda estancias, tenda hérava Tupã Renda-pe.

Ko’ã mba’e ha avei ojejapo ferrocarril raperã, oikéva 150 Km, Puerto Casado kuarahyreike gotyo, omoambue hekohakuéra ha upekuévo ijepokuaa, imba’e’apo. Kóva ko aty ho’a poguasukuéra poguýpe he’iséva ohejapa hague ijeiko jepivegua, upe ára peve ha’ekuéra oikove pirakutu, mymba jukaha ha ñemitỹháraramo, oiko hağua chuguikuéra esclavo, omba’aporeinunga upe empresa-pe.

Iñe’ẽ jepe iñambue chuguikuéra, heta ijapytépe, omba’apóva paraguayo ndive, oheja iñe’ẽ teete, ha oñe’ẽ ñepyrũ Guarani ndikuaaporãivape. Kaña, sífilis, tuberculosis ha ambue mba’asykuéra ndaha’éiva heseguakuéra, ha upévare ojukaparei chupekuéra, ndoikuaáigui mba’éichapa ojokóta.

 TENDA OIKOHA

Umi ojesarekóva te’ỹinguéra rehe, avakuaatyhára, pa’ikuéra, ha abogado-kuéra oñombyaty ha omba’apo mbarete, estado oguenohẽ hağua yvy empresa Casado S.A.-gui, ha kóva ko tembiapo rupi, ary 1987, yvy 30.000 hectáreas tuicháva oñeguenohẽ ko empresa-gui ha ome’ẽ Toba Maskoy-kuérape, tenda ojeikuaáva Riacho Moskoy, Riacho Mosquito, upépe oñemohenda po aty oñopehẽnguéva ha oñepyrũ tekove pyahu ko’áğa ijyvyteépema.

Aty tuichavéva Toba Maskoy rehegua oñemopyenda Casanillo-pe, yvy 10.000 hectáreas ojepysohápe, imombyrýva 60 km, Loma Plata yvytuaku gotyo.

 OGAYGUA REKO, ECONOMÍA, TEKOMBO’E, KARURÃ

Ko’ã mba’épe avei ojehecha imba’e’apokuaa iñambuehague, ojapo hetáichagua tembiapo oikove hağua. Oguereko kogamimi oñemitỹhápe opáichagua ka’avo ikatúva, avei mymba ñemoña; peichavérõ tembiapo ojapovéva ha’e mba’ereroja tenda naimombyrýiva upe oikohágui. Avei ojapo tembiapo estancia mombyryveha rupi.

Ñañe’ẽtaramo jerovia rehegua guive, ko’áğa menonita ijerovia rehe omba’apo mbarete hesekuéra oheja hağua hikuái ijerovia.

Ko aty ha’e upe ojehe’avéva ndaha’éiva heseguáre, ambue aty te’ỹi rehegua oikóva Chaco yvytuaku gotyogua napéichai.

Ja’ehaguéicha imba’e’apokuaa iñambue ñepyrũ oñemohendárõguare industria taninera, oñemboty rire oñepyrũ oikoparei hikuái ápe ha pégotyo tembiguáirõ yvyjarakuéra poguýpe.

Ko te’ỹi aty oñemboherasekuri Enscet.

Santa Elena, táva San Lorenzo-pe, Pozo Colorado-pe, Carpa-Kue, Pozo Amarillo, Casanillo, Linda Vista, Pozo 3, Campo Rayo, Campo Aroma, Laguna Porã, Mariscal Estugarribia-pe Yalve Sanga, Edental, Lndenau, Bergfeld,  Fuerte Olimpo-pe Estancia San Juan, Castilla, Machete Viana, La Victoria, Patria Livio Fariña, ha Km. 39-40-pe.

Avei ko aty oiko ohekahápe imba’aporã ha hembi’urã, upévare, ndopytái haguére peteĩ hendápe ndaikatúi ojeipapa porã mboýpa oĩ hikuái.

Ohai Guaranime Dra. Matilde Galeano de Aguiar