Biografía de Don Efren Echeverría

EFREN ECHEVERRÍA

Efrén oguerekórõguare 9 ary, hogaykére, Eusebio Cantero, ombo’e ñepyrũ chupe mbarakapu. Hendive oñehekombo’e umi purahéi ñane mba’etévandi, ndojekuaáiva mávapa ojapo. Péicha, Paraguái purahéi hekoteéma chupe ğuarã, ohayhuetereígui ojapóva peteĩ mbarakánte ha’e ohupytyse oñemu hağua imitãrõguare. Ha noha’arõi heta oguereko hağua. Ikaria’yhápe, ojekuaaitereíma itávae ha oĩ vove vy’aguasu oñehenoikáma chupe.

Heta jeýpe ombopu imbaraka, violín ha avei “acordeón” oguerekóva votõ. Ha’e ombopukuaa oĩmíva ha ojejeruréva chupe.

HAPE ÑEPYRŨ

Ha’e oikumby purahéi nome’ẽitaha chupe viru oikotevẽva, upémarõ oñepyrũ omba’apo obrajero-ramo. Ha péicha, ombopu porãháicha mbaraka avei ohachea porãite ta’ỹi ramoite osẽva upe rupi.

Mbopuhára omba’apo obrajero-ramo Curuguaty táva rupi 1950 rupi. Ary 1960-pe ováma Paraguaýpe, Paraguái.

Ary 1970 rupi oñeipepirũma oho hağua vy’aguasúpe ha avei osẽ hağua ta’angambyrýme. Umi ára rupi ohetaiterei ava oikuaáma chupe ipurahéi hai rupi ha avei ombopukuaaitereígui mbaraka, o-rrasguea ha o-puntea porãiterei.

Ko karai réra oĩ umi puraheihára oñemotenondevéva ñane retãme, hera ykére ikatu ñamoĩ: Mauricio Cardozo Ocampo, Agustin Barboza, Herminio Giménez, Demetrio Ortiz, Emiliano R. Fernández ha José Asunción Flores.

HEKOKUAARAPE  AÑO

He’íningo Kamba´í Echeverría ipysyrõhaguére ha’eño ha omotenondégui Cayo Sila Godoy ha Felipe Sosa rembiapokue, ha’éva mbaraka mbopuharakuéra ojehecharamovéva, avei oipykúi pe tape.

Peteĩ tendao “multinacional” ndaje oğuahẽ itávape ha ha’e oñepyrũ omba’apo hendivekuéra obrajero-ramo, oikytĩ hağua umi yvyra oĩva yvy ojoguáva’ekue upe tendao. Ndohasái heta ára ko multinacional oguereko hağua apañuái Capi’ibary ha Villa Curuguaty-pe. Omba’apóva upépe mbohapy jasy ndojehemyme’ẽvéima. Péicha Efren Echeverria ha iñirũnguéra oho Paraguaýpe ojerure hağua tendao jarakuérape ojehepyme’ẽ hağua chupekuéra 7.500 guarani aje’ietéma ndojehepyme’ẽvéimava. Araka’eve ohecha hikuái upe viru, áğa katu Kamba’i ogueru hendive imbaraka, ha ivalégui oiko, ndojeikuaái mboy jasykue rupi, peteĩ kamiõ ryepýpe oĩva Villa Morra-pe ha upégui osẽ pyhare teĩ teĩ ohenduka tape rupi ipurahéi ha imbarakapu.

OJEJUHÚRAMOGUARE MBOPUHARATEEKUÉRA NDIVE

Upe kamiõ ha’e oikoha ağuínte, oguereko hóga puraheiháa Ramón Vargas Colmán, ojei ramoitéva hína iñirũ Andrés Cuenca Saldívar-gui. Péicha, Efrén oñepyrũ omba’apo Vargas Colmán aty ndive, Edmundo “Nenito” Medina, arpa mbopuha, ndive ha ambue oĩva atýpe, ha ijyképe avei omba’apo’imi Radio Nacional-pe. Ha upe riremínte ohóma katu ombopu mbaraka Argentina ha Brasil rupi.

Pettengil-kuéra rógape, Itagua távape, oikuaa puraheihaihára Eladio Martinez “el grande”-pe, omba’apo jeýta ta’angambyry ha vy’aguasu rupi hese ae. Avei omba’apóva’ekue heta mba’e nda’éiva purahéi arapýpe, techapyrãme: Ministerio de Salud okẽ ñangarekoháraramo, ome’ẽ hağua ijehepyme’ẽ ndive tembi’u hogayguakuérape ha heta ary pukukue jave oguereko jey peichagua mba’apo peteĩ ta’angambyryópe.

JOPOIKUÉRA

Centro Cultural de la República El Cabildo ome’ẽ Efrén Echeverría-pe jopói ojekuaáva galardón-ramo  “Maestros del arte” purahéi’apoha ryepýpe 2007-pe. Oguerohory ko jopói  Ramiro Domínguez ñe’ẽporãhaipyrépe, Carlos Colombino, artes visuales-pe, Reina Menchaca, jerokýpe ha Carlos Gómez ñoha’angáme.

JEGUEROHORY OJEJAPÓVA CHUPE ĞUARÃ

Efrén Echeverría oñemotenonde hekove ajápema, peteĩ Jeguerohory hérava “Tesoros Humanos Vivos”-pe, peteĩ vy’aguasu oĩháme hetaiterei tapicha ojejapóva Ñoha’angao Táva Paraguayguápegua. Omboheko ko jerovu porãite: Comisión Nacional Paraguaya de Cooperación UNESCO ndive, ome’ẽva jopói chupe ğuarã: medalla de oro ha avei viru.

HEMBIAPOKUÉRA

Mbopuhára omoheñói hetaiterei purahéi. Sapy’apy’a ombopúva ojoja rymbakuéra ayvúicha. Ijapytépe oĩ:

·          “Ryguasu kokore”.

·         “Jagua’i karẽ”.

·         “Itavera”.

·         “Guata Jeruti”.

·         “Taita Jose”.

·         “Belénpe guare”.

·         “Vaca ra’y chápelo”, ha ambue

Ko karai oĩmava’ekue heta aty tavarandu rehegua omba’apóva, katu ojekuaa ha oñemotenonde ko’áğa rupi hembiapo año rehe Paraguái purahéipe.

Ojetypeka ha omono’õ hetaiterei puraheihai ohendúva imitã guive ha katu hi’anga potĩgui noñemomba’éi  hesekuérare. Ipuraheikuéra omoapysẽ DISCOS ELIO, ko’ağaite meve irundy discos hi’aréva ha ijapytepekuéra ombyaty heta purahéi ñane tavarandu rehegua ha avei iñakãreñóigui ojapóva ha ojehecharamoitéva: Jagua´i karẽ ha Ryguasu kokore.

Ombohasa Guaraníme Mbo'ehára María Eugenia Aguiar